Әр елде жағдай әртүрлі дамып жатыр. АЭС туралы Германия, Австрия сынды елдердің шешімі мен ұстанымы басқа. Бұл олардың стратегиясы. Ал кейбір елдер атом энергиясын белсенді пайдаланып жатыр. Оларға Ресей, Қытай, Өзбекстан, Бангладеш және Түркия кіреді. Олар қазірдің өзінде дамыған атом энергетикасы бар мемлекеттерге айналды.
Азияның кішігірім елдері ең болмағанда кішігірім реакторларды құруды ойластырып жатыр. Пәкістанда да атом электр станциясын салуды да қарастыруда. Атом энергетикасын Еуропалық Одақ елдерінің көпшілігі ең аз шығарындылары бар энергетика деп таниды. Яғни, ол іс жүзінде жасыл энергияның қатарына кіреді.
Реакторды қорғайтын белсенді және пассивті қауіпсіздік жүйелер, сондай-ақ күмбезді жүйелер бар. Мәселелер туындаған жағдайда белсенді қауіпсіздік жүйелері реакцияларды бәсеңдету үшін реакторды арнайы бункерге жылжытатын химиялық реакцияны бастау арқылы іске қосылады. Бұл қорғаныс жүйелері атом электр станциясындағы қауіпсіздік жүйелерінің жалпы санының 70%-ын құрайды. Жыл сайын бұл жүйелер реактордың қауіпсіздігін қамтамасыз ете отырып, сенімді және тиімді болады. Атом электр станциясының қалған бөлігі ЖЭО немесе ГРЭС-ке ұқсас. Сондықтан арнайы қорғаныс жүйесі қажет емес.
Біздің елімізде радиация мен электромагниттік сәулелену көздерінен қорқу бар. Бұл құбылыс радиофобия деп аталады. Радиация, атомдық жарылыс және бейбіт атом мүлдем басқа нәрсе екенін түсіну маңызды. Олардың әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері бар. Қытайда бұл мәселеде фобия жоқ. Францияда энергия балансының 70%-ы атом энергетикасы. Онда да қорқыныш сезілмейді және энергия балансындағы атомның үлесі тек өседі деп болжауға болады. АҚШ өзінің атом энергетикасын да белсенді дамытып жатыр. Инженер ретінде атом энергетикасының көптеген артықшылықтары бар деп айтқым келеді. Бізде уранның үлкен қоры, ғылыми әлеуеті, ядролық реакторлармен жұмыс істеу тәжірибесі бар. Өткен жылы Мемлекеттік сыйлыққа ие болған атом энергетикасы бойынша жобалар атап өтілді. Біздің өзіміздің ғылыми реакторларымыз, мамандарымыз, тіпті атомшыларды дайындайтын факультеттеріміз бар. Уақыт өте келе қорқыныш жоғалады. Мамандардың осы тақырыпты түсіндірумен айналысуы маңызды.
Жақып ХАЙРУШЕВ,
«Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасының басқарушы директоры, энергетик
