Мемлекет басшысының тапсырмасын орындау мақсатында 2021 жылдың қаңтар айынан бастап Қазақстанда өкілеттіктерін бөле отырып, қылмыстық процестің үш буынды моделі енгізілді.
Үш буынды модель барлық дамыған елдерде қолданылады. Бұл модельде үш Байланыс қылмыстық процеске жауап береді: полиция, прокуратура және сот. Бұл құрылымдар арасындағы өкілеттіктер нақты анықталған.
Үш буынды модель-бұл әртүрлі органдардың 3 негізгі тапсырманы орындауы:
- Қылмыстық құқық бұзушылықты анықтау, жолын кесу, қатысы бар адамдарды анықтау, дәлелдемелерді жинау және бекіту – сотқа дейінгі тергеу органдары;
- Жиналған дәлелдемелерге тәуелсіз баға беру, Негізгі іс жүргізу шешімдерін қабылдау, сотта айып тағу және ұстау – прокуратура;
- Жаза тағайындау, тергеу әрекеттерін санкциялау және сотқа дейінгі тергеу органдары мен прокуратураның әрекеттері мен шешімдеріне шағымдарды қарау – сот.
Бірінші кезеңде қылмыстық қудалау шеңберіне тартылған адамдардың конституциялық құқықтарын қозғайтын сотқа дейінгі тергеп-тексеру органдары қабылдайтын негізгі процестік шешімдерді прокурордың келісуі енгізілді(Тергеу мерзімін тоқтату туралы; күдікті деп тану туралы; іс-әрекетті саралау туралы, қылмыстық құқық бұзушылықты саралау туралы шешімдер келісіледі. Тоқтату туралы шешімдер, қылмыстық теріс қылық туралы хаттама, бұйрықтық іс жүргізуді қолдану туралы қаулы бекітіледі).
Қылмыстық қудалау органдарының прокурордың келісімінсіз барлық түйінді шешімдерінің заңды күші және құқықтық салдары болмайды.
Осы себепті, прокурор шешімді бекіткенге дейін азаматтарды қылмыстық процеске тартуға жол берілмейді.
Осылайша, Мемлекет басшысының азаматтарды қылмыстық процесс шеңберіне тартудың заңсыз фактілерінің жолын кесу жөніндегі тапсырмасы қамтамасыз етіледі.
А.ж. өткен мерзімінде Мақат ауданының прокуратурасы қылмыстық қудалау органдарымен қабылданған сотқа дейінгі тергеп-тексеру істері бойынша 170-ге жуық негізгі шешімдердің заңдылығы мен негізділігін тексерді, олардың 166-ын (98,8%) келісіп, бекітті, 2-і (1,2%) келісуден бас тартылды.
Нәтижесінде жыл басынан осы мерзім ішінде қылмыстық қудалау органымен қылмыстық процестегі азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарының бұзылуына жол бермей, аудан прокуратурасының қадағалауымен үш буынды модельдің орындалуына өз септігін тигізуде.
Сол себептен, аталған модельдің қоғамға тиетін пайдасын ескерсек, мемлекетіміздің заңдылықты нығайту, азаматтардың құқықтарын қорғау бойынша істеліп жатқан жұмыстарынын жемісін, алдағы уақытта көретінімізге кәміл сенеміз.
Аудан прокуратурасы
